Gezond financieel gedrag

Wat is gezond financieel gedrag?

Gezond financieel gedrag is gedrag dat achterstanden in betalingen voorkomt, zowel nu als in de toekomst. Wanneer er toch betalingsachterstanden ontstaan is gezond financieel gedrag nodig om die op te lossen.

Gezond financieel gedrag wordt vaak afgelezen aan iemands financiële geletterdheid. Iemand wordt gezien als financieel geletterd als hij financiële informatie kan verwerken. Ook onderbouwde beslissingen maken over financiële planning, schulden, pensioen en sparen hoort bij financiële geletterdheid. Uit internationaal onderzoek blijkt dat er een samenhang bestaat tussen die eigenschappen en het vertonen van gezond financieel gedrag.

Toch betekent financiële geletterd zijn niet per se dat iemand ook gezond financieel gedrag vertoont. Mensen met gezond financieel gedrag kunnen door omstandigheden toch in een moeilijke financiële situatie terechtkomen. En omgekeerd kunnen mensen met ongezond financieel gedrag toch in een gezonde financiële positie zitten. Bijvoorbeeld doordat ze ruim voldoende inkomen hebben.

Hoe kun je gezond financieel gedrag stimuleren?

Voor gezond financieel gedrag zijn 3 factoren van belang:

1. Weten: je moet weten wat je moet doen (financieel geletterd zijn).
2. Kunnen: je moet kunnen handelen (financieel competent zijn)
3. Handelen: je moet het belangrijk vinden om te handelen.

Weten wordt gezien als financiële geletterdheid. Je moet financiële informatie kunnen begrijpen en kunnen toepassen.

Onder kunnen (financiële competenties) vallen volgens het Nibud de volgende competenties:

• voldoende inkomsten genereren om van te kunnen leven
• geldzaken organiseren
  • betalingen veilig en adequaat uitvoeren
  • de financiële administratie op orde brengen (en houden)
  • inkomsten en uitgaven in kaart brengen en in de gaten houden

• verantwoord besteden
  • keuzes maken
  • je opstellen als kritische consument
  • financiële tekorten signaleren (en aanpakken)

• voorbereid zijn op (on)verwachte gebeurtenissen
  • bewust en geïnformeerd financiële producten kiezen
  • anticiperen op ongeplande gebeurtenissen
  • rekening houden met toekomstige wensen en gebeurtenissen

Of iemand al dan niet in staat is om ook te handelen hangt af van de motivatie. Ook het geloof in eigen kunnen (self-efficacy) beïnvloedt of mensen actie ondernemen. Wie weinig vertrouwen in eigen kunnen heeft, kan doelen minder makkelijk bereiken en gedragsveranderingen minder goed volhouden. 

Alleen het vergroten van financiële geletterdheid is dus niet voldoende voor gezond financieel gedrag. Het versterken van iemands motivatie en geloof in eigen kunnen is ook belangrijk.

Meer weten? Lees wat werkt om mensen te motiveren of  zich competent te laten voelen.

Wat beïnvloedt het vermogen om gezond financieel gedrag te vertonen?

Behalve financiële geletterdheid zijn er andere factoren die invloed hebben op het vertonen van gezond financieel gedrag. Kan iemand bijvoorbeeld verleidingen weerstaan, assertief zijn en omgaan met bureaucratie? Maakt iemand onbewuste of impulsieve keuzes? Wil je daar meer over weten? Lees dan meer over bewust en onbewust gedrag.

Ook schaarste heeft invloed op gezond financieel gedrag. Langdurige schaarste aan geld of middelen zorgt voor een overbelasting van iemands beslissingsvermogen. Mensen die schaarste ervaren, richten zich vooral op overleven op de korte termijn. Ze kunnen daardoor beslissingen nemen die op de lange termijn slecht kunnen uitpakken.

Door de effecten van schaarste blijft er weinig mentale ruimte over om verstandige beslissingen te nemen. Nieuwe kennis opnemen en beschikbare kennis gebruiken wordt ook steeds moelijker. Zelfs wanneer mensen voldoende financieel geletterd zijn, zorgen de effecten van schaarste ervoor dat dit niet automatisch leidt tot gezond financieel gedrag.