Stress – Wat werkt?

Voorkom extra stress

Hou in je interventies rekening met de stress die deelnemers ervaren. Kijk ook heel goed naar je Hou in je interventies rekening met de stress die hulpvragers ervaren. Zorg ook dat je met je dienstverlening zo min mogelijk extra stress veroorzaakt. Dat kun je niet altijd voorkomen omdat hulpverlening vaak spannend is voor hulpvragers. Denk in elk geval aan de volgende zaken:

• Zorg voor helder taalgebruik in je schriftelijke en mondelinge communicatie. Formuleer verwachtingen duidelijk, net als de opties die een hulpvrager heeft om die verwachtingen waar te maken en afspraken na te komen.
• Creëer een aangename, toegankelijke en vertrouwde omgeving waar iemand zich op zijn gemak voelt. Ook een persoonlijke benadering kan helpen om een  vertrouwensband op te bouwen en stress te verminderen.
• Neem obstakels weg om gebruik te maken van je dienstverlening. Denk bijvoorbeeld aan praktische zaken, zoals een vergoeding voor reiskosten of voor opvang van kinderen tijdens afspraken.

Wees een coach

Zorg voor een gelijkwaardige relatie waarin je als professional een coachende houding aanneemt. Je kunt gebruik maken van de volgende elementen en technieken:

• Zet motiverende gespreksvoering in of doe een beroep op anderen die de technieken van motiverende of oplossingsgerichte gespreksvoering beheersen.
• Geef de hulpvrager inzicht in het effect dat stress heeft op gedrag. Vertel dat dit normaal is zodat iemand zich geen buitenstaander voelt.
• Toon interesse, betrokkenheid en stel open vragen. Oordeel niet, geef geen mening en doe ook geen aannames.
• Probeer door vragen te stellen iemand zelf tot inzichten te laten komen, in plaats van iets op te leggen. Dat levert niet alleen minder stress en weerstand op, maar leidt er ook toe dat iemand sneller zelf actie zal ondernemen.
• Vraag welke oplossingen iemand zelf al heeft bedacht en maak daar gebruik van. Schaarste en stress leiden vaak tot creativiteit.

Gebruik wetenschappelijk inzichten

Juist voor mensen met veel stress helpt het als de gevraagde acties makkelijk en aantrekkelijk zijn en aansluiten bij hun sociale normen en leefwereld. Het Behavioural Insights Team in Engeland ontwikkelde daarvoor onder de naam EAST een denkkader voor beleidsmedewerkers en uitvoerders om wetenschappelijke inzichten in te voeren in de praktijk. De Nederlandse naam daarvan is MAST: Makkelijk, Aantrekkelijk, Sociaal en Tijdig:

• Makkelijk: maak gebruik van laagdrempelige en simpele communicatie zodat het hulpvragers geen moeite kost om te begrijpen wat er precies van ze verwacht wordt.
• Aantrekkelijk: zorg voor beloningen voor het halen van doelen of het afronden van taken.
• Sociaal: maak gebruik van bestaande netwerken ter ondersteuning van hulpvragers.
• Tijdig: herinner iemand vooraf aan naderende afspraken (bijvoorbeeld per sms of whatsapp).

Bekijk de MAST-handreiking van Schouders Eronder.

Versterk het geloof in eigen kunnen

Verbeter het geloof van de hulpvragers dat ze in staat zijn om zaken aan te pakken:

• Stel samen met de hulpvrager kleine, concrete en haalbare doelen op.
• Zet peers in, bijvoorbeeld in steungroepen waarin hulpvragers hun problemen, gevoelens en ervaringen kunnen bespreken. De steun van de anderen en het inzicht dat zij dezelfde problemen hebben geeft rust.

Maak gebruik van psycho-educatie

Psycho-educatie is een samenvoeging van de begrippen psychotherapie en educatie. Het is een vorm van voorlichting waardoor mensen meer zicht krijgen op psychische problemen. Psycho-educatie is er vooral op gericht om mensen te laten inzien wat voor effect psychische problemen hebben op hun gedrag. Bij financiële problemen is psycho-educatie vaak gericht op de effecten van (chronische) stress op het gedrag. Zo kunnen mensen die veel stress ervaren vanwege financiële problemen meer begrip voor zichzelf krijgen. Dit wordt gedaan door uit te leggen dat stress ervoor kan zorgen dat mensen minder goed kunnen nadenken en handelen.

Psycho-educatie heeft 3 doelen:

1. Inzicht: mensen begrijpen wat chronische stress met hen doet.
2. Motivatie: mensen leren hoe ze hun problemen kunnen oplossen en met stress kunnen omgaan.
3. Gedragsverandering: mensen krijgen meer controle over hun situatie.

Voor een uitgebreide beschrijving van de werking en implementatie van psycho-educatie zie de implementatiegids psycho-educatie.

Hoe werkt psycho-educatie? 

Psycho-educatie bij financiële problemen bestaat uit 4 stappen:

1. Wek interesse bij de hulpvrager in het onderwerp chronische stress. Verken zo of iemand überhaupt stress en zorgen ervaart en dus baat kan hebben bij psycho-educatie. Ga ook na of iemand ervoor open staat om dat onderwerp te bespreken.
   Vraag wat voor invloed financiële zorgen hebben. Begin met een open vraag, bijvoorbeeld: Veel mensen in jouw situatie hebben zorgen en stress door hun financiële problemen. Mag ik vragen wat dat met jou doet? Wil iemand daarover praten, leg dan uit hoe chronische stress gedrag kan beïnvloeden. Zet alleen psycho-educatie in als iemand zelf zegt chronische stress te ervaren én erover te willen praten.
2. Laat de hulpvrager nadenken over de invloed van stress op zijn eigen handelen. Daarbij kun je de praatplaat De impact van zorgen en stress (een bijlage bij de implementatiegids psycho-educatie) gebruiken. Ga niet zelf invullen en geef iemand de ruimte.
3. Ga samen manieren bedenken om de hulpvrager minder stress te laten ervaren. Je kunt daarvoor de hier genoemde werkzame bestanddelen of de MAST-handreiking gebruiken.
4. Evalueer strategieën en hulpmiddelen die de hulpvrager gebruikt en pas ze eventueel aan. Ga na of de manieren die jullie hebben bedacht inderdaad helpen. Wat levert het op? Lukt het om de invloed van stress te verminderen?

Ervaringen van deelnemers

Uit onderzoek blijkt dat hulpvragers psycho-educatie ervaren als een middel om hun eigen gedrag beter te begrijpen. In interviews vertellen ze te snappen dat hun gedrag door stress wordt veroorzaakt en niet door een gebrek aan motivatie.

Psycho-educatie helpt mensen om minder negatief naar zichzelf te kijken, ook omdat ze horen dat ze niet de enigen zijn die moeite hebben om hun gedrag te veranderen. Die acceptatie kan soms ook helpen om hun gedrag te veranderen. Praktisch (planningen maken, financiële administratie) of psychisch  (betere nachtrust, meer zelfvertrouwen).

Psycho-educatie geeft de professional meer inzicht in de problemen van de hulpvrager. Het stimuleert mensen tot meer openheid, wat helpt om te bepalen of iemand aanvullende hulp nodig heeft.

---

Denk na over de context

Of werkzame elementen echt effect hebben, hangt ook af van de omstandigheden en de toepassing. Bedenk dus goed of een bepaald element ook in jouw interventie van meerwaarde is. Met een planevaluatie krijg je meer zicht op de te verwachtten effecten.